رابطه نفس وبدن در نگاه ملا صدرا

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

چکیده

مسئله رابطه نفس و بدن، مسئله‏اى بحث‏برانگیز در حوزه علم‏النفس فلسفى است. ملّاصدرا نیز همچون حکماى مشاء در این‏باره نظریه‏پردازى کرده و به دستاوردهایى کم‏نظیر دست یافته است. در این مقاله به دنبال تبیین دیدگاه او درباره این مسئله‏ایم. ملّاصدرا با برخى از آموزه‏هاى مشائین درباره نفس موافق است، ولى رابطه بین موجود مادى و مجرد را ناممکن مى‏داند. وى با بهره‏گیرى از اصول فلسفى عام خویش، همچون اصالت و تشکیک وجود، حرکت جوهرى و سرانجام، ترکیب اتحادى ماده و صورت، به ترکیب اتحادى و ذاتى نفس و بدن نایل مى‏شود. وى حقیقت نفس را حقیقت تعلقى مى‏داند. به نظر ملّاصدرا نفس در آغاز، جسمانى و مادى محض است؛ ولى رفته‏رفته با حرکت جوهرى اشتدادى، ضمن حفظ مرتبه پیشین، به سمت تجرد پیش مى‏رود؛ یعنى نخست مادى محض است؛ سپس مادى ـ مثالى مى‏شود و ممکن است به مرتبه مادى مثالى عقلى نیز برسد. بازتاب طبیعى رابطه اتحادى نفس و بدن، و بهره نفس از ساحت مادى و تجردى، نظریه وحدت نفس و قواست که وى بر آن پافشارى مى‏کند. بر پایه این دیدگاه تأثیر و تأثر دوجانبه نفس و بدن، به تأثیر در میان مراتب تفسیر مى‏شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

"The relationship between spirit and the body from perspective of Mullah Sadra"

نویسنده [English]

  • Muhammad Nazir Mudabberi
چکیده [English]

The Issue of relation between the spirit and the body is a controversial problem in the realm of philosophical knowledge of the spirit. Mullah Sadra has propounded theories about the issue likewise the peripatetic philosophers and has achieved outstanding goals. The present paper discusses his opinion about the issue. He agrees with some of the ideas of the peripatetic philosophers about the spirit, but considers the relation between physical and non-physical beings impossible. Resorting to his common philosophical principles like originality and gradation of existence, substantial movement and finally the mixture of substance and appearance, he achieves the uniting and essential mixture of spirit and body. He sees the reality of spirit a relative reality. According to Mullah Sadra spirit is mere physical at first, but step by step with substantial movement in addition to keeping the previous condition moves toward non-physicality, i. e. it is at first mere substantial and then gets substantial- semi-substantial (Methali) and it is possible to reach the level of substantial-semi-substantial-intellectual. The essential consequence of uniting relationship between spirit and body and enjoyment of spirit from both physical and non-physical aspects is the theory of unity of spirit and the powers on which he insists. According to this theory, the mutual influence between spirit and body is interpreted as influence between the degrees.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spirit
  • substantial movement
  • bodily created
  • spiritually eternal
  • sight
  • non-physicality

منابع :

-       قرآن کریم
-       عبودیت، عبدالرسول،(۱۳۸۹) خطوط کلى حکمت متعالیه، تهران، سمت.
-       فیاضى، غلامرضا،(۱۳۸۹) علم‏النفس فلسفى، تدوین و تحقیق محمدتقى یوسفى، قم، مؤسسه آموزشى پژوهشى امام خمینى.
-       مصباح، محمدتقى،(۱۳۷۵) شرح جلد هشتم اسفار، تحقیق و نگارش محمد سعیدى‏مهر، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
-       ملّاصدرا، صدرالدین محمدبن ابراهیم شیرازى،(۱۳۷۹) الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، چ دوم، قم، مکتبة المصطفوى.
-       صدرالمتألهین،(۱۳۶۰)الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، تعلیق ملّاهادى سبزوارى، تصحیح و تعلیق سیدجلال‏الدین آشتیانى، چ دوم، مشهد، مرکز نشر دانشگاهى.
-       ملاصدرا،(۱۳۶۱) العرشیة، تصحیح غلامحسین آهنى، چ دوم، تهران، مولى.
-       ابن سینا،(۱۳۶۱) المبدأ و المعاد، تهران، مولى.
-       مجموعه رسائل فلسفى صدرالمتألهین،(۱۳۷۵) تحقیق و تصحیح حامد ناجى اصفهانى، تهران، حکمت.
-       حسینی، طهرانی، محمد حسین،(۱۴۲۱ق) مهرتابان، مشهد، انتشارات علامه طباطبایی.
-       راغب اصفهانی، حسین بن محمد،(۱۴۱۲ق) المفردات فی غریب القرآن، دارالعلم، بیروت.
-       سادات ناجیان، منصوره،(۱۳۸۸) مقاله رابطه نفس و بدن از دیدگاه بوعلی سینا و علامه طباطبایی.
-       طباطبایی، سید محمد حسین،(۱۳۶۳) المیزان فی تفسیر القرآن، تر جمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
-       اصول فلسفه و روش رئالیسم، به همراه پاورقی‌های استاد مطهری، چاپ یازدهم، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۷۹
-       ملاصدرا،(۱۳۸۶)بدایه الحکمه، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
-       ملاصدرا،(۱۳۸۶)نهایه الحکمه، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
-       طباطبایی،محمدحسین،(۱۳۷۱)انسان از آغاز تا انجام، ترجمه و تعلیقات صادق لاریجانی، تهران، انتشارات الزهراء.
-       مباحثی علمی در تفسیر المیزان، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
-       عبودیت عبد الرسول،(۱۱۳۸۹) خطوط اصلی حکمت متعالیه، تهران، انتشارات سمت.
-       درآمدی به نظام حکمت صدرایی،(۱۳۸۹ش) تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها.
-       علی نوروزی، رضا،(۱۳۹۱ش) مقاله شناخت نفس از دیدگاه علامه طباطبایی و دلالتهای تربیتی آن.
-       فیاضی، غلامرضا،(۱۳۸۹ش) علم النفس فلسفی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
-       مجلسی، محمد باقر،(۱۴۳۰ق) بحار الانوار، دار الاحیاء التراث العربی، بیروت.
-       مصباح یزدی، محمد تقی،(۱۳۸۰) شرح الاسفار الاربعه، تحقیق و نگارش محمد سعیدی مهر، چاپ اول، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
-       مصطفی، ابراهیم،(۱۳۹۲ق) المعجم الوسیط، مجمع اللغه العربیه، قاهره.
-       مطهری، مرتضی،(۱۳۸۵ش) مجموعه آثار، چاپ دوم، تهران، انتشارات صدرا
-       پاورقی اصول فلسفه و روش رئالیسم(۱۳۸۰)، تهران، انتشارات صدرا.
-       ملاصدرا (صدر الدین محمد بن ابراهیم شیرازی)(۱۳۷۹)، الحکمه المتعالیه، فی الاسفار العقلیه الاربعه، چاپ دوم، قم، مکتبه المصطفی.
-       نصیری، منصور،بی‌تا، مقاله نفس و بدن از دیدگاه علامه طباطبایی